Do ich zadań należy m.in. ogrzewanie, oczyszczanie i nawilżanie powietrza wdychanego przez nos i ochrona mózgoczaszki przed urazami. Wpływają też na funkcjonowanie zmysłu węchu i zdolność artykułowania mowy. Dziedziną medycyny, która zajmuje się profilaktyką chorób i leczeniem zatok przynosowych jest laryngologia. Można spotkać się także z określeniem rynologia – rynolog to specjalista laryngolog od zatok i nosa.
Kiedy potrzebny jest laryngolog od zatok?
Stany zapalne zatok przynosowych należą do najczęściej rozpoznawanych chorób, zarówno w praktyce specjalistów laryngologii, jak i lekarzy rodzinnych. W ich przebiegu dochodzi do obrzęku błony śluzowej, co utrudnia odprowadzanie wydzieliny śluzowej do jamy nosowej, a także stwarza korzystne warunki do namnażania się patogenów. Objawy, które najczęściej skłaniają pacjentów do badania zatok u laryngologa, to:
- niedrożność nosa,
- gęsta wydzielina z nosa o kolorze żółtym lub zielonym,
- bóle głowy i twarzy, ból u nasady nosa (zwłaszcza przy pochylaniu się do przodu),
- zaburzenia węchu,
- obrzęk w okolicy oczu,
- wysoka gorączka,
- zmęczenie, osłabienie.
W przypadkach, gdy konieczne okazuje się leczenie zatok szczękowych, dodatkowo mogą wystąpić takie objawy, jak bóle zębów czy nieświeży zapach z ust.
Istnieją różne postacie zapalenia zatok, które wyróżnia się w zależności od czasu występowania i nasilenia objawów. Jeśli utrzymują się one do 4 tygodni, mówi się o zapaleniu ostrym, od 4 do 12 tygodni – o podostrym, a powyżej 12 tygodni – o przewlekłym zapaleniu zatok. Niektórzy pacjenci zmagają się z nawracającym zapaleniem zatok – występującym częściej niż 4 razy do roku, z co najmniej 8-tygodniowymi okresami remisji choroby.
Jakie są przyczyny zapalenia zatok przynosowych?
Bezpośrednią przyczyną choroby jest zwykle infekcja bakteryjna, wirusowa lub grzybicza. O obecność patogenów w zatokach przynosowych nietrudno, ponieważ ich błona śluzowa stanowi przedłużenie błony śluzowej jamy nosa. Do zakażenia dochodzi wówczas, gdy rozwojowi choroby sprzyjają takie czynniki, jak:
- nieprawidłowości anatomiczne (np. skrzywienie przegrody nosowej),
- zaburzenia fizjologicznych mechanizmów oczyszczania nosa,
- stany zapalne w obrębie jamy nosa lub zatok (sprzyjają zakażeniom),
- obniżenie ogólnej odporności,
- duże zmiany temperatur,
- przebywanie w pomieszczeniach klimatyzowanych, o niskiej wilgotności powietrza,
- przebywanie w miejscach zanieczyszczonych pyłami, dymem (np. papierosowym),
- niektóre choroby (m.in. próchnica zębów, astma oskrzelowa, alergie, mukowiscydoza).
Nowoczesna laryngologia w leczeniu zapalenia zatok
Ostre zapalenie zatok to stan, w którym stosuje się przede wszystkim leczenie farmakologiczne – preparaty przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, zmniejszające obrzęk błon śluzowych i ilość wydzieliny. W zależności od bezpośredniej przyczyny infekcji, pacjentowi podaje się antybiotyki, leki przeciwgrzybicze albo antyhistaminowe. Pomocniczo stosować można tzw. domowe sposoby leczenia zatok – płukanie jamy nosowej fizjologicznymi roztworami chlorku sodu, inhalacje.
W przypadku stanów przewlekłych lub nawracających można zastosować bardziej radykalne metody leczenia. Za jedną z najskuteczniejszych uchodzi obecnie funkcjonalna endoskopowa operacja zatok (FESS). Wykonywana jest ona w znieczuleniu ogólnym, przez otwory nosowe – bez nacinania powłok skórnych. Taka nieinwazyjna procedura możliwa jest dzięki zastosowaniu endoskopu optycznego i narzędzi mikrochirurgicznych. Pozwalają one na usunięcie wszystkich zmian (np. przerostu błony śluzowej) odpowiedzialnych za utrzymywanie stanu zapalnego, a tym samym przywrócenie prawidłowej wentylacji i sprawnego mechanizmu oczyszczania zatok.