Zacznijmy od podstaw. Czym jest profilaktyka zdrowotna? To wszystkie działania mające na celu zapobieganie chorobom poprzez ich wykrycie we wczesnym stadium oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia. Profilaktyka dzieli się na kilka faz – pierwszą jest profilaktyka wczesna polegająca na utrwalaniu właściwych wzorców związanych ze zdrowym trybem życia. Druga to profilaktyka pierwotna, czyli zapobieganie chorobom dzięki kontrolowaniu czynnikom ryzyka. Trzecia – wtórna – zapobieganie konsekwencjom chorób oraz czwarta nazywana profilaktyką III fazy – hamowanie postępów choroby i ograniczenie ryzyka powikłań. Trzeba podkreślić, że o profilaktyce mówimy wtedy, gdy badania wykonuje pacjent, który nie zauważa u siebie niepokojących objawów. Robi je wyłącznie po to, żeby upewnić się, że wszystko jest w porządku.
Jakie są podstawowe badania profilaktyczne?
W ramach o dbania o zdrowie powinno się wykonywać podstawowe badania takie jak morfologia określająca m.in. poziom czerwonych i białych krwinek, OB (Odczyn Biernackiego) mierzący tempo opadania erytrocytów i będący odczynnikiem stanu zapalnego, poziom glukozy, lipidogram, w ramach którego ocenia się poziom cholesterolu całkowitego, HDL, LDL oraz trójglicerydów, a także badanie ogólne moczu sprawdzające prawidłowość pracy nerek i układu moczowego.
Oprócz tego należy kontrolować ciśnienie krwi oraz przeprowadzać dodatkowe badania odpowiednie dla wieku i płci. Np. kobietom zaleca się wykonywanie cytologii – najlepiej raz do roku i USG piersi – minimum co dwa lata. Jeżeli kobieta ukończyła 50 lat lub więcej, powinna także zgłaszać się regularnie na mammografię. W przypadku panów po 40. roku życia mówi się o konieczności badania wskaźnika PSA i badaniu per rectum informujących o ryzyku wystąpienia raka prostaty.
Chcesz dowiedzieć się więcej na temat zalecanych badań profilaktycznych? Przeczytaj artykuły w poradniku: https://polmed.pl/zdrowie/
Jak często należy je wykonywać?
Jak często należy się poddawać wspomnianym badaniom? Podstawowym badaniom próbki krwi i moczu najlepiej raz na rok. Raz na pół roku trzeba udać się na kontrolę do dentysty, raz na dwa lub trzy lata zbadać wzrok i słuch. Te wytyczne są ogólne – odnoszą się do osób mających między 20 a 50 lat. Warto pamiętać, że z wiekiem rośnie ryzyko chorób serca, oczu, raka jelita grubego oraz zaburzeń słuchu, w związku z tym ludzie, którzy ukończyli 50 lub więcej lat powinni zgłaszać się do specjalistów raz na rok lub raz na dwa lata.
Dodatkowo zaleca się regularne – raz w miesiącu – samobadanie piersi dla kobiet oraz jąder dla mężczyzn.
Kto może zlecić badania profilaktyczne?
Pozostaje jeszcze pytanie, kto może wystawić skierowanie na badania profilaktyczne? Najczęściej robi to lekarz rodzinny. Jeżeli pacjent wymaga szerszej diagnostyki, bo wyniki są nieprawidłowe, wówczas powinien się skontaktować ze specjalistą z danej dziedziny. Oczywiście specjalista również ma możliwość zlecenia podstawowych badań z krwi i obrazowych, ale zazwyczaj jednak kieruje na nie lekarz internista.